Safra Kesesi Nerededir?
Safra kesesi, karaciğerin hemen altında, sağ üst karın bölgesinde yer alan küçük, armut şeklinde bir organdır. Karaciğerin ürettiği safrayı depolar ve gerektiğinde ince bağırsağa gönderir.
Safra Kesesi Ne İşe Yarar?
Temel görevi, karaciğerin ürettiği safra sıvısını yemekler arası dönemde depolamak ve yağlı bir öğün sonrası ince bağırsağa boşaltmaktır. Safra sıvısı, yağların sindirilmesi ve emiliminde önemli rol oynar.
Safra Çamuru (Bilier Sludge) Nedir?
Safra kesesinde biriken yoğun ve kristalize olmuş safra içeriğidir. Genellikle küçük kristaller, mukus ve kolesterol taneciklerinden oluşur. Zamanla safra taşlarına dönüşebilir veya safra akışını engelleyerek ağrı ve iltihaba neden olabilir.
Safra Kesesi Taşı Nasıl Oluşur?
Safra taşları, safra sıvısındaki kolesterol, kalsiyum ve pigment dengesizliği sonucu oluşan katı yapılardır. Aşağıdaki durumlar riski artırır:
- Karaciğerin fazla kolesterol üretmesi
- Safra akışının yavaşlaması
- Safra kesesinin yeterli kasılamaması
Kadınlarda, ileri yaşta, hızlı kilo verenlerde ve bazı metabolik hastalıklarda daha sık görülür.
Her Safra Kesesi Taşı Ameliyat Edilmeli midir?
Hayır. Şikâyet yapmayan (asemptomatik) taşlar genellikle takip edilir. Ancak şu durumlarda ameliyat önerilir:
- Tekrarlayan karın ağrısı (özellikle yemek sonrası)
- Hazımsızlık, bulantı
- Taşın safra kanalına düşme riski
- Akut kolesistit (iltihap) gelişmesi
Sadece Taşı Alsak Olur mu? Kese Almak Şart mı?
Taşı oluşturan ortamı ortadan kaldırmak gerekir. Safra kesesi taş yapmaya yatkın hale geldiyse, sadece taş alınsa bile yeni taşlar oluşabilir. Bu nedenle standart yaklaşım kolesistektomi (tüm safra kesesinin alınması)dır.
Safra Kesesi İltihabı (Kolesistit)
Kolesistit, çoğunlukla safra taşına bağlı olarak safra kesesinin iltihaplanmasıdır. En sık neden, safra kesesi kanalının (sistik kanal) taşla tıkanmasıdır. Nadiren taşsız kolesistit de görülür ve genellikle daha ciddi seyreder.
Kolesistit Tipleri
- Akut Kolesistit: En sık görülen form; kanal tıkanmasına bağlı.
- Kronik Kolesistit: Uzun süreli taş irritasyonuna bağlı duvar kalınlaşması ve fonksiyon kaybı.
- Taşsız (Akalküloz) Kolesistit: Özellikle yoğun bakım, travma veya sistemik hastalıklar sonrası.
- Ampiyemli Kolesistit: Safra kesesi içinde irin birikimi; acil cerrahi gerekebilir.
- Gangrenöz Kolesistit: Duvar nekrozu; komplike ve acil durum.
Duvar Kalınlığı
Ultrasonografide sağlıklı safra kesesi duvar kalınlığı < 3 mm’dir. >3 mm sıklıkla iltihapla ilişkilidir; ancak kalp yetmezliği, hipoproteinemi, siroz gibi durumlarda da kalınlaşma görülebilir. Klinik tablo ile birlikte değerlendirilmelidir.
Ultrason Bulguları
- Duvar kalınlaşması (>3 mm)
- Safra taşı/taşları
- Kesenin distansiyonu (büyüme)
- Perikolesistik sıvı
- Murphy işareti pozitifliği
- Duvar hiperemi/stratifikasyon (Doppler)
Laboratuvar Bulguları
- Lökositoz (yaklaşık 12.000–20.000/mm³)
- CRP yüksekliği
- AST/ALT, GGT, ALP’de hafif artış
- Biluribin yükselmesi (ana safra kanalına taş kaçarsa)
- Amilaz/lipaz (pankreatit ayırıcı tanı)
Muayene Bulguları
- Sağ üst kadran hassasiyeti
- Murphy pozitifliği
- Ateş, taşikardi, bulantı
- İlerlemiş olgularda karın defansı
Akut Kolesistitte Cerrahi Zamanlaması
- Erken cerrahi (ilk 72 saat): Klinik olarak stabil hastalarda altın standart; komplikasyon ve hastanede kalışı azaltır.
- Geç cerrahi: Sistemik risk varsa (sepsis/şok), önce antibiyotik ve destek; uygun dönemde cerrahi planı.
- Laparoskopik kolesistektomi: Günümüzde en sık tercih edilen güvenli ve etkili yöntem.
Tanı ve tedavi, hastanın genel durumu, eşlik eden hastalıkları ve görüntüleme bulgularına göre kişiselleştirilmelidir.
Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası
Günümüzde ameliyat çoğunlukla laparoskopik (kapalı) yapılır:
- Ameliyat süresi yaklaşık 30–60 dakika
- Karında 3–4 küçük kesi
- Aynı gün veya ertesi gün taburculuk
Ameliyat sonrası:
- İlk hafta hafif ve yağsız gıdalar
- 7–10 gün içinde günlük yaşama dönüş
- Safranın karaciğerden doğrudan bağırsağa akmasına bağlı kısa süreli sindirim hassasiyeti olabilir
- Uzun vadede yaşam kalitesi normale döner